پل خواجو یادگار بی‌نظیر دوران صفوی

پل خواجو در استان اصفهان بر روی رودخانه‌ی زاینده‌رود در شرق سی‌وسه‌پل انتهای خیابان کمال اسماعیل و انتهای جنوبی خیابان خواجو واقع شده است‌‌. تاریخچه پل خواجو: پل خواجو یکی از مشهورترین اثار تاریخی شهر اصفهان است‌. این پل از جمله زیباترین بنا‌‌‌های تاریخی ایران در دوره‌ی حکومت صفویان و به دستور شاه عباس دوم درسال 1060 ساخته شد‌‌. اندازه‌‌‌‌های پل معادل با 133مترطول و 12متر عرض بوده که دهانه‌‌هایی که از آن‌ها اب می‌گذرد به تعداد 21 بوده که هرکدام دارای شیار‌‌‌‌های سنگی است‌‌.

پل خواجو یادگار بی‌نظیر دوران صفوی موقعیت مکانی پل خواجو: پل خواجو در استان اصفهان بر روی رودخانه‌ی زاینده‌رود در شرق سی‌وسه‌پل انتهای خیابان کمال اسماعیل و انتهای جنوبی خیابان خواجو واقع شده است‌‌. تاریخچه پل خواجو: پل خواجو یکی از مشهورترین اثار تاریخی شهر اصفهان است‌. این پل از جمله زیباترین بنا‌‌‌های تاریخی ایران در دوره‌ی حکومت صفویان و به دستور شاه عباس دوم درسال 1060 ساخته شد‌‌. اندازه‌‌‌‌های پل معادل با 133مترطول و 12متر عرض بوده که دهانه‌‌هایی که از آن‌ها اب می‌گذرد به تعداد 21 بوده که هرکدام دارای شیار‌‌‌‌های سنگی است‌‌. نام‌‌‌‌های دیگر پل خواجو عبارت‌اند از:پل شاه-بابا رکن الدین-حسن اباد-پل شاهی-پل شیراز-جسرحسن-حسن بیگ-گبرها در میان پل خواجو ساختمانی مخصوص که به بیگر بیگی شهرت دارد، بنا شده است که برای اقامت موقت شاه صفوی و خانواده‌ی او ایجاد شده بود و هم‌اکنون نیز وجود دارد و طاق‌‌‌‌های ان دارای تزیینات نقاشی بسیار زیبا است‌‌. در واقع پل خواجو به‌خاطر معماری و تزیینات کاشی‌کاری ان، ان را از دیگر پل‌‌‌‌های اصفهان مشهورتر کرده است‌‌. پیش از ساخت پل خواجو در این محل، پل دیگری به نام حسن بیگ متعلق به دوران تیموری وجود داشت‌‌. شاه عباس دستور تخریب ان را داد و پل خواجو فعلی بر روی ویرانه‌‌‌‌های ان ساخته شد‌‌. طبق تحقیقات به عمل امده توسط تاریخ شناسان هدفی که شاه عباس دوم از ساخت پل خواجو در نظر داشته، ایجاد اتصال بین محله‌ی خواجو با تخته فولاد و راه شیراز بوده‌‌. علت نام‌گذاری این پل به پل خواجو: علت نام‌گذاری این پل واقع شدن در محله‌ی خواجو اصفهان است‌‌. همچنین خواجو، تحریفی از لغت خواجه است که به دلیل احترام به خواجه‌‌‌‌های صفوی است‌‌. کاربرد پل خواجو: پس از ساخت این پل، تصمیم بر ان شد که از ان به عنوان سد استفاده شود‌‌. همچنین در زمان‌ قدیم پل خواجو محل عبور برای عابران و کالسکه‌‌ها بوده است‌‌. با گذشت زمان و ورود خودروها، پل خواجو همانند بقیه‌ی پل‌‌ها محل گذری برای اتوموبیل‌‌ها محسوب می‌شد‌‌. اما با توجه به اسیب احتمالی به این اثر تاریخی به علت تردد بیش از حد، راه عبور برای عبور وسایل نقلیه بسته شد و اکنون تنها عابران ‌می‌توانند بر روی ان عبور و مرور داشته باشند‌‌. ویژگی‌‌‌‌های پل خواجو: پل خواجو که در دوران صفوی یکی از زیباترین پل‌‌‌‌های جهان به شمار می‌رفت، بیشتر به منزله سد و بند بوده‌‌. در میان هریک از دو ضلع شرقی و غربی پل، ساختمانی بنا شده که شامل چند اتاق مزین به نقاشی است‌‌.

این ساختمان که شاه نشین(بیگربیگی)نامیده می‌شود، در ان دوره جایگاه بزرگان ایرانی بوده که برای تماشای مسابقات شنا و قایق‌رانی بر روی دریاچه مصنوعی به این مکان فراخوانده ‌می‌شدند‌‌. یک نیمکت‌ سنگی تمام چیزی است که از صندلی پادشاهان باقی مانده است‌‌. به سخن پروفسور اپهام پوپ‌ و ژان شاردن پل خواجو یک اثر تاریخی، اوج معماری پل فارسی و یکی از جالب‌ترین پل‌‌هایی است که وجود دارد که در ان ضرباهنگ، شرافت و عزت و ترکیب شادترین قوام، ابزار، زیبایی، تفریح و سرگرمی وجود دارد‌‌. معماری پل خواجو: پل خواجو دارای 24دهانه است، که از مکعب‌‌‌‌های به دقت تراش خورده ساخته شده و در بخش میانی با سد‌‌‌‌های چوبی برای گرفتن جلو رودخانه مسدود گردیده‌‌. پل خواجو، یکی از پل‌‌هایی است که در تنظیم جریان اب در رودخانه به دلیل‌ وجود دروازه بند یا دریچه در زیر قوس‌‌هایش نقش داشته است‌‌. هنگامی که دریچه‌‌‌‌های سد بسته می‌شد، سطح اب در پشت پل بالا می‌آمد و امکان ایجاد دریاچه در پشت پل مهیا می‌شد‌‌. بنای این سد و دریاچه برای این بوده که منظره‌ای جهت عمارات و باغ‌‌‌‌های واقع در ان محل باشد‌ و در هنگام جلوس در ان عمارت و باغ‌‌ها از منظره دریاچه لذت ببرند‌‌. در دوره شاه عباس دوم در مواقعی که کاخ هفت دست و ایینه خانه مراسم رسمی برپا ‌می‌شد، پل خواجو تخته‌بند ‌می‌شد و قسمتی از رودخانه که در مقابل کاخ‌‌‌‌های سلطنتی واقع بوده به صورت دریاچه در می‌آمد و بر روی اب‌‌‌‌های این دریاچه مراسم آتش‌بازی به عمل می‌آمد‌‌. عجایبی درباره پل خواجو اصفهان: شیرسنگی‌‌‌‌های پل خواجو:در کل 12 شیرسنگی در اصفهان وجود دارد که نمادی از این شهر هستند و هرکدام در جای مشخصی قرار دارند‌‌. دوعدد آن‌ها در دو طرف پل خواجو قرار دارند‌‌. برخی‌‌ها معتقدند این شیرها، نمادی از سپاهیان بختیاری است که از اصفهان و زایده رود محافظت ‌می‌کنند‌‌. روی بدن این شیر‌‌ها حروفی حجاری شده که به اعتقاد برخی از کارشناسان، نشان‌دهنده‌ی حروف اول اسم سازنده‌ی آن‌ها است‌‌. همچنین طرح‌‌هایی بر برن شیر‌‌ها حکاکی شده که نمادی از ورزش‌‌‌‌های باستانی اصفهان هستنند‌‌. اما مطلبی که درباره شیر‌‌‌‌های سنگی پل خواجو اشتباه رایج شده است، چنین است که این شیر‌‌ها را به عنوان نماد خاص یا نگهبان پل، نگهبان اصفهان یا زاینده‌رود از زمان صفوی ‌می‌دانند‌‌. درحالی که قدمت وجود شیر‌‌‌‌های سنگی در اصفهان برابر اثار به‌جامانده در اصفهان به ویژه در اماکن مذهبی و حتی برخی امام زاده‌‌ها، علی‌رغم تخریب گسترده این اثار در مواردی به دوران جهان شاه اق قویونلو و حتی برابر اثار و کتب منتشر شده از قبرستان قدیمی اب بخشان به سال‌‌‌‌های قرون سوم هجری قمری ‌‌می‌رسد‌‌. شمع‌‌‌‌های پل خواجو: اگر از زاویه‌ی 30تا40 درجه‌ی شرقی به دهانه‌‌‌‌های پل خواجو از زیر نگاه کنیم، شاهد اشکال شمع مانندی خواهید بود که از تداخل دهانه‌ی به وجود امده، شگفتی این پل را دوچندان کرده است‌‌. قبله‌نما پل خواجو: در نزدیکی شیر‌‌‌‌های سنگی و در سمت شمالی پل روی تخته سنگی، قبله‌نمایی به شکل افتاب وجود دارد که دیدن ان خالی از لطف نیست‌‌. پل خواجو، نمایی از گنبد حرم امام رضا: اگر در فاصله‌ی چندمتری از پل بایستید و به دهانه‌‌‌‌های پایینی پل نگاه کنید، نمایی مشابه گنبد حرم مطهر امام رضا را خواهید دید به خصوص در شب‌‌. سرلوحه دهانه‌‌‌‌های پل خواجو: اگر به نقاشی‌‌ها و طرح و نگار‌‌‌‌های داخل دهانه‌ی پل به خوبی نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که طرح هیچ‌کدام از آن‌ها شبیه هم نیست‌‌. سقف‌‌‌‌های منحنی شکل پل خواجو:سقف منحنی شکل یا طاق چشمه‌ای در واقع یکی از میراث اصفهان است که در بنا‌‌‌های قدیمی به خصوص منازل قدیمی این شهر به چشم می‌خورد‌‌. اگر داخل دهانه بروید و به سقف آن‌ها نگاه کنید، خواهید دید که سقف به صورت قوس نیم لوزی است که از کناره‌‌‌‌های ان لبه‌‌هایی به صورت روبه‌رو به هم ساخته شده است به طوری که اگر 2نفر روبه‌روی یک ضلع بایستند و به ارامی صحبت کنند، به راحتی می‌توانند صدای یکدیگر را بشنوند‌‌. این قوس‌‌ها باعث انعکاس صدا می‌شوند‌‌. تخته سنگ‌‌‌‌های دیوار پل خواجو: در دیواره‌‌‌‌های داخلی دهانه‌ی پل خواجو، تخته سنگ‌‌هایی با ابعاد مختلف وجود دارد که روی هرکدام نقش و نگار ‌منحصربه‌فرد دیده می‌شود‌‌. گفته ‌می‌شود این نقش اثار هنرمندانی است که این تخته سنگ‌‌ها را به دیوار نصب کردند‌‌. در واقع با استفاده از آن‌ها نشانه‌گذاری کرده و در اخر تکمیل و پایان، کار را به راحتی چک ‌می‌کردند‌‌. برخی نیز بر این باورند، در ساخت پل از سنگ‌‌‌‌های باقی مانده از کاخ‌‌‌‌های ساسانی استفاده کردند که روی آن‌ها چنین علامتی‌‌هایی با حروف یونانی حک شده بود‌‌. چراکه برخی از سنگ‌تراشانی که در ساخت کاخ ساسانی دست داشتند، یونانی بودند‌‌. پل خواجو، عقاب تیزچنگال: تصاویری که درست از بالای پل خواجو گرفته شده، به خوبی نشان می‌دهد پل خواجو از بالا مانند عقابی است که برفراز زاینده‌رود پرواز ‌می‌کند‌‌. اتاقک شاه نشین نمایی از سر و بدن عقاب و کنگره‌‌‌‌های طبقات مختلف پل مانند پرها و دم این عقاب تیز چنگال هستند‌‌. سنگ قبر‌‌‌‌های عجیب: پل خوجو در سال 1388 مرمت شد‌‌. در زمان این بازسازی سنگ قبر‌‌هایی بسیار عجیب کشف شد که روی آن‌ها کنده‌کاری‌‌‌‌های زیبایی حکاکی شده بود‌‌. این سنگ قبر‌‌ها را به موزه سنگ قبر تخته فولاد انتقال دادند‌‌. ملات استفاده شده در پل خواجو: یکی دیگر از ویژگی‌‌هایی که پل زیبای خواجو را در لیست شگفت‌انگیز‌ترین پل‌‌‌‌های تاریخی قرار می‌دهد، ملاتی است که در ان استفاده شده است‌‌. ملاتی که در ساخت دیواره‌‌ها به خصوص پی‌ریزی ان استفاده شده نسبت به اب حساس است‌‌. در واقع هرچه اب بیشتری به این نوع ملات برسد، مقاوم‌تر می‌شوند‌‌. مکان‌‌‌‌های دیدنی نزدیک به پل خواجو: سی‌وسه‌پل میدان نقش جهان باغ گل اصفهان کاخ چهل ستون