انگورستان ملک

سرگذشت عجیب این کاخ از آن جایی آغاز ‌می‌شود که نادرشاه افشار تصمیم گرفت مالیات دریافتی از مردم اصفهان را افزایش دهد. این در حالی بود که مردم به تازگی از حمله‌ی افغان‌ها نجات پیدا کرده بودند. بخش‌‌‌‌های زیادی از شهر، خانه‌‌‌‌های مردم و زمین‌‌‌‌های کشاورزی تخریب شده بود و مردم توان پردخت مالیات سنگین را نداشتند. اگر کسی توان پرداخت نداشت خانه‌ و مغازه‌اش مصادره می‌شد.

_ انگورستان ملک خانه باغی زیبا در دل یکی از خیابان‌‌‌‌های قدیمی شهر زیبای نصف جهان. قدم زدن و بازدید از این خانه برای هر گردشگری جذابیت و حس آرامش خاصی دارد. ‌هرچند که شکوه و زیبایی خانه انگورستان ملک در طول سال‌‌‌های زیاد با فرسایش و خرابی عجین شده اما این باغ هنوز هم ‌آن‌چنان زیبا هست که بتواند شما را محو تماشای خود کند. _ تاریخچه انگورستان ملک سرگذشت عجیب این کاخ از آن جایی آغاز ‌می‌شود که نادرشاه افشار تصمیم گرفت مالیات دریافتی از مردم اصفهان را افزایش دهد. این در حالی بود که مردم به تازگی از حمله‌ی افغآن‌ها نجات پیدا کرده بودند. بخش‌‌‌‌های زیادی از شهر، خانه‌‌‌‌های مردم و زمین‌‌‌‌های کشاورزی تخریب شده بود و مردم توان پردخت مالیات سنگین را نداشتند. اگر کسی توان پرداخت نداشت خانه‌ و مغازه‌اش مصادره می‌شد. حاج ملک یکی از بازرگان‌‌‌‌های ثروتمندی بود که از بحرین به ایران مهاجرت کرده بود و در اصفهان خانه و زندگی مفصلی داشت. یکی از دارایی‌‌‌‌های او باغ انگوری به مساحت هفت هزار متر مربع بود. این باغ، انگورستان نامیده می‌شد و زمانی که حاج ملک عرصه را بر همشهری‌‌هایش تنگ دید تصمیم گرفت کل درآمد حاصل از فروش انگورها را به عنوان مالیات مردم وقف کند. این باغ، متعلق به حاج ملک، جد استاد الهی قمشه ای است که در زمان نادرشاه از بحرین به اصفهان مهاجرت کرده و بسیاری از اموال خود را وقف نمونده از جمله این کاخ باشکوه. در زمان قاجار، ناصرالدین شاه این کاخ را به مسئول امورمالی اصفهان می‌سپارد‌ و بعد از آن حاج محمد ابراهیم خان معروف به ملک التجار که از نوادگان حاج ملک بود بنای انگورستان را راه‌اندازی کرد و برگزاری مراسمات سوگواری و تعزیه اختصاص داد. در این خانه در دهه‌ی اول ماه محرم و دهه‌ی آخر ماه صفر مراسم روضه اجرا می‌شد. در ماه رمضان سفره‌ی افطار برای اشخاص بی‌بضاعت همیشه پهن بود. افرادی که درآمد کمتری داشتند می‌توانستند مراسم عروسی خود را در خانه‌ی ملک‌التجار برپا کنند. علاوه بر این‌ از درآمد حاصل فروش انگورها به بچه‌‌‌‌هاییتیم کمک می‌شد. درست است که این کاخ از معدود کاخ‌‌هایی بوده که به دست ظل السطان تخریب نشده است اما از گزند گذر زمان هیچ‌گاه در امان نبوده مانند زمانی که بخش اعظمی از این خانه در سال ۱۳۳۳ صرفا به‌خاطر عریض‌تر کردن خیابان ملک از بین رفت.

با این حال، خانه انگورستان ملک همچنان زیبایی، شکوه و جلال خود را در این سالها خفظ کرده است. _ معماری خانه انگورستان ملک معمار هنرمند و استاد به تمام معنای انگورستان ملک، استاد حسین چی بوده ‏‌هرچند اطلاعات خاصی وجود ندارد.‏ این کاخ وصف ناپذیر دارای حیاط‌‌‌‌های اندرونی و بیرونی، سفره‌خانه و انواع مختلف اتاق‌ها همراه با ستون‌‌هایی چوبی، گچ‌بری، آیینه‌کاری و کاشی‌کاری‌‌‌‌های ‌منحصربه‌فرد است. اگر به تمامی ‏این بخش‌‌ها با دقت نگاه کنید، گچ‌بری، آینه‌کاری و کاشی‌کاری، در همه آن‌ها مشترک است. بخش‌‌‌‌های مختلف معماری این خانه باشکوه به شرح زیر است: _ حیاط اندرونی حیاط اندرونی که شامل یک حوض بزرگ و باغچه پر از درختان چنار و توت است باعث هوای خنک کل خانه می‌شده است. بعدها حیاط ‏این عمارت توسط ملک التجار تغییراتی کرد و سرپوشیده شد تا آمادگی برگزاری مراسمات جشن و عروسی را ‏پیدا کند. در طبقه بالا اتاق مهتابی را مشاهده ‌می‌کنید، مهتابی فضای بدون سقفی است که بالاتر از سطح حیاط قرار می‌گیرد. دیوار‌‌‌های این فضا نماسازی می‌شود و به این ترتیب به ایوانی شباهت پیدا می‌کند که سقف آن را برداشته‌اند. در فرهنگ پارسی مهتابی به ایوان کوچک گویند. سقف حیاط اندرونی انگورستان ملک را از چوب و با تزیینات معروف به لمبه کوبی ساخته اند. اطراف این بخش ‏هم مزین به اشعار محتشم کاشانی (باز این چه شورش است…) نوشته اند. سرستون‌‌‌‌های حیاط اندرونی با مقرنس کاری که نماد شایسته سی‌وسه‌پل هستند، خودنمایی ‏‌می‌کند. حتی از رنگ سبز و آبی به عنوان نماد زاینده رود استفاده کرده‌اند. به چراغ‌‌‌‌های جلوی درب، لنترن ‏می گویند که از روغن برای روشن کردن فیتیله کمک می گرفتند.‏ - ‌شاه‌نشین زمستانه {آرامگاه} ‌شاه‌نشین زمستانه انگورستان ملک را در بخش شمالی به شکل اتاق پنج دری طراحی کرده‌اند. دلیل این کار ‏این است که اصفهان منطقه‌ای کویری است و موقعیت شمالی اتاق کمک ‌می‌کرد تا در فصل زمستان با نورگیری ‏عالی، گرمای خوبی پیدا کند. با تزیینات فوق‌العاده زیبای آن متوجه می‌شویم که مخصوص پذیرایی از مهمانان ‏ملک التجار هم بوده است.‏ در این اتاق زیبا، بنابر وصیت ملک التجار بعد از مرگ، به همراه همسرش در همین اتاق دفن شده. _ ‌شاه‌نشین تابستانه{تالار} ‌شاه‌نشین تابستانه خانه انگورستان ملک در وسط باغ با ارسی‌‌‌‌های بسیار زیبا قرار گرفته است. ارسی به پنجره ‏‌‌‌های مزین به گره چینی می گویند که عمدتا پنجره‌‌هایی با شیشه‌‌‌‌های رنگی دارد. ارسی‌‌ها با پنجره‌‌‌‌های رنگی ‏خود در یادآور فصل‌‌‌‌های مختلف سال، تعدیل‌کننده نور و مخفی ماندن فضای داخلی از سمت بیرون هستند. این ‏نوع پنجره‌‌ها به شکل عمودی باز و بسته می‌شوند و رنگی بودن آنها، حشرات مزاحم را دفع ‌می‌کند.‏ ‌شاه‌نشین تابستانه انگورستان ملک را با دو مانع چوبی به دو قسمت، برای پذیرایی از دو گروه از مردم تقسیم ‏کرده‌اند. ضمنا خدمه با ورود به این موانع چوبی در ذهن خود یادآوری ‌می‌کردند که باید به مهمانان تعظیم ‏کنند.‏ _ اتاق زهراخانم و سرگذشت او زهراخانم فرزند ملک التجار که در سن کم با پسرعموی خود ازدواج کرد، به دلیل خیانت همسرش که اموال وی را گرفت، بعد از جدایی از شوهرش به دلیل علاقه زیادش به حضرت معصومه به حرم ایشان رفت و تا پایان عمرش خادم حرم حضرت ماند. _ اتاق نظارت مشخصه اتاق نظارت انگورستان ملک اصفهان وجود ۴ درب است که هر کدام به بخش‌‌‌‌های مهمی از خانه راه ‏دارد. اتاق ‌شاه‌نشین، اتاق غلامان، پس درونی و اتاق اعمال متفرقه به اتاق نظارت متصل بودند.‏ _ حیاط بیرونی حیاط بیرونی مخصوص نشستن و صحبت کردن مردان در زمان برگزاری عروسی و جشن‌‌‌‌های خاص آن زمان ‏بوده است. _ اتاق پس درونی معروف به حوض خانه‏ این اتاق را به دستور ملک التجار برای پذیرایی از مهمانان مهم ولی غریبه ساخته اند. در واقع ملک التجار با ‏هوشمندی تمام سعی کرده تا هم مکانی متفاوت برای پذیرایی از مهمانان مهم و غریبه فراهم کند و هم برای ‏حفظ حریم خصوصی اهالی خانواده، آن‌ها را از فضای اصلی دور کند. _ زیرزمین آخرین بخش در پلان انگورستان ملک، زیرزمین است. حتما می‌دانید که در گذشته مشابه با دوران کنونی، ‏یخچال نبوده است، بنابراین با مهندسی و هنرمندی تمام، زیرزمین می‌ساخته اند. زیرزمین‌‌ها گردش هوای ‏بسیار خوبی داشته‌اند و هوای خنک از طریق تونل‌‌‌‌های دیواری به داخل این فضا راه پیدا ‌می‌کردند. بنابراین ‏مکانی بسیار مناسب برای نگهداری از غذا و میوه‌‌ها بوده است. _ بهترین فصل برای بازدید از انگورستان ملک چه موقع است؟ فصل‌‌‌‌های بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از خانه انگورستان ملک اصفهان هستند. شیشه‌‌‌‌های رنگی پنجره‌‌‌‌های این خانه، در مقابل آفتاب تابستان ‌چنان صحنه‌‌‌‌های زیبایی را می‌آفرینند که فراموش کردن آن‌ها واقعا غیرممکن است. ضمنا، محوطه بیرونی خانه نیز در ۶ ماهه اول سال بسیار دلنشین‌تر از زمان‌‌‌‌های دیگر می‌شود. این روزها در خانه‌ی ملک‌التجار، رسم روضه‌خوانی در دهه‌ی اول محرم و دهه‌ی آخرصفر هنوز پابرجاست و شما عزیزان می‌توانید در این موقع هم‌زمان از مراسم و خود خانه دیدن فرمایید. _ انگورستان ملک کجاست؟ انگورستان ملک در خیابان ملک و در محله شیخ یوسف قرار دارد. توجه کنید ‌که این منطقه در محدوده‌ی زوج و فرد قرار دارد. _ زمان بازدید؟ امکان بازدید از انگورستان ملک از ساعت 9 صبح الی 2 بعدازظهر وجود دارد.